Gerek ülkemizi gerekse de dünyayı sarsan COVID-19 (Koronavirüs) sebebi ile Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi ilan edilmiştir. Hal böyle iken, aylar öncesinden salgının/salgın tehlikesinin bulunmadığı veyahut dünya üzerinde bu kadar büyük bir yayılım sağlayacağının öngörülmediği dönemlerde tüketiciler ile seyahat acenteleri arasında akdedilmiş olan paket tur sözleşmelerinin akıbetlerinin ne olacağı, tüketicinin bu durum karşısında yararlanabileceği hakları, bu hakları kullanmasında mevcut olabilecek ikilemler ve genel bir değerlendirme ile ne yapmaları gerektiği hususu işbu yazımızda anlatılacaktır.

Bu konuda ilk olarak, paket tur sözleşmesinin hukuken ne anlama geldiği ve hangi unsurları taşıması gerektiği incelenmelidir. Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği (PTSY) m. 4/1-f uyarınca; paket tur sözleşmeleri “Paket tur düzenleyicileri veya aracıları tarafından ulaştırma, konaklama ve başka turizm hizmetlerinden en az ikisinin birlikte, her şeyin dahil olduğu fiyatla satıldığı veya satımının vaat edildiği ve hizmetin yirmi dört saatten uzun bir süreyi kapsadığı veya gecelik konaklamayı içerdiği sözleşmeleri ifade eder”.

İlk olarak paket tur düzenleyicisi/aracıları yani seyahat acenteleri ile ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi olan tüketici arasında mevcut bir sözleşme olmalıdır. Bu sözleşmenin adının çeşitli şekillerde adlandırılması mümkün olup, kanunda bulunan şartlar sağlandığı takdirde paket tur sözleşmesi olarak kabul edileceklerdir. İşbu sözleşmenin konusu ulaştırma, konaklama, rehberlik, ören yerleri ziyareti gibi hizmetler oluşturmaktadır. Sayılmış olan 3 hizmetten en az 2 tanesinin sözleşmenin konusu olması şart olmakla beraber, aksi halde Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve PTSY uyarınca paket tur hükümlerine tabi olunması mümkün olmamaktadır.

Paket tur sözleşmesi ile bu hizmetlerin tamamının bedeli sözleşmenin tarafı olan acenteye ödenerek ifa borcu yerine getirilmekte, konaklama veyahut ulaştırma için otele ya da havayolu firmasına tüketici tarafından ayrıca bir ödeme yapılmamaktadır. Bu tip ödemeler 3. kişiler olan konaklama ve ulaştırma şirketlerine, seyahat acentesi tarafından tüketiciden alınan ücret ile yapılmaktadır.

Ayrıca sözleşmenin paket tur sözleşmesi sayılabilmesi için, hizmetin 24 saatten uzun bir süreyi kapsaması veya gecelik konaklamayı içermesi gerekmektedir. Günübirlik ya da 24 saatten daha kısa süren turlar kanundaki belirlemelerde açıkça gösterildiği paket tur kapsamında sayılmamaktadır. Günübirlik turlar bakımından TKHK’nın genel hükümleri uygulanmalıdır.

Bu konuyla ilgili kanuni düzenlemelerde PTSY m. 16/2: “paket turun başlamasına veyahut bir diğer tabir ile hareket tarihine, 30 günden daha fazla olan sözleşmelerde tüketicilerin fesih bildiriminde bulunması halinde; ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülükler hariç olmak üzere, herhangi bir kesinti yapılmaksızın katılımcının/tüketicinin ödemiş olduğu bedel kendisine iade edilir.”  şeklinde düzenlenmiştir.

Paket turun başlangıcına yani hareket tarihine 30 günden az kalmış tüketiciler bakımından ise salgının sosyal hayata, ulaşıma ve tüm insani hareketlere etkisi düşünüldüğünde genel kanaate göre tüketicilerin tur sözleşmelerinden süre sınırı olmaksızın mücbir sebebe dayanarak sözleşmeden dönmeleri ve ödemiş oldukları ücretin tamamını almaları mümkün olacaktır. Nitekim Ticaret Bakanı Sayın Ruhsar Pekcan COVID-19 salgınını, paket turların iptali hususunda mücbir sebep kabul eden açıklamalarda bulunmuştur. Bunun yanı sıra TÜRSAB 04.03.2020 tarihinde mücbir sebep sayılıp sayılmayacağına idari mercilerin karar vereceğini belirtmiş olsa da hastalık dönemi bu açıklamadan sonra ciddi boyutlara ulaşmış ve kanaatimizce hukuken de mücbir sebep sayılacak evreye gelmiştir. Tur şirketleri de mücbir sebebe dayanarak bu tur paketleri için yaptığı ön harcamaları ve yahut kaporaları mücbir sebebe dayanarak alacağından herhangi bir engel bulunmamaktadır. Tüketicilere anayasal haklar olan ulaşım ve seyahat özgürlüğü gibi hakların kısıtlandığı bu süreçte talep hakkı doğmuştur. İlerleyen zamanlarda bu nedenlerle tüketici hakem heyetleri ile tüketici mahkemelerine başvuru yapılabilecektir. 

  Her ne kadar genel olarak mücbir sebebe dayanılacağına dair kanaat oluşmuş olsa da her sözleşme kendi özelinde değerlendirilmelidir. Hukuki durumun analiz edilmesinde sözleşmenin yapılma zamanı, tur zamanı, yapılmasındaki hukuki engelin olup olmaması, turun yapılacağı yerde hukuki engelin olup olmaması, 3. Kişilere ödeme yapılıp yapılmaması, şirketçe mecburi vergi harç vb. ödemelerinin yapılıp yapılmadığı, yapıldı ise iadesinin mümkün olup olmadığı gibi unsurlar göz önüne alınmalıdır. Son olarak; paket tur sözleşmesi TKHK’da düzenlendiğinden; uyuşmazlığından hakem heyetlerinde mi yoksa mahkemelerde mi görüleceği parasal sınırlara bağlıdır..

6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 68 İnci Ve Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliğinin 6 Ncı Maddelerinde Yer Alan Parasal Sınırların Artırılmasına İlişkin Tebliğ’in  3. maddesi uyarınca;

1) 2020 yılı için Tüketici Hakem Heyetlerine yapılacak başvurularda değeri:

a) 6.920 Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda İlçe Tüketici Hakem Heyetleri,

b) Büyükşehir statüsünde olan illerde 6.920 Türk Lirası ile 10.390 Türk Lirası arasındaki uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri,

c) Büyükşehir statüsünde olmayan illerin merkezlerinde 10.390 Türk Lirasının altında bulunan uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri,

ç) Büyükşehir statüsünde olmayan illere bağlı ilçelerde 6.920 Türk Lirası ile 10.390 Türk Lirası arasındaki uyuşmazlıklarda İl Tüketici Hakem Heyetleri görevlidir.

Buradan hareketle paket tur sözleşmesinin değeri 10.390 TL’nin üzerinde ise, artık yetkili yer Tüketici Mahkemeleridir.

Aynı zamanda, 10 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete ile Tüketici Hakem Heyeti Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’e göre, hakem heyeti toplantıları pandemi sebebi ile 30 Nisan 2020 tarihine kadar durdurulmuştur. Ancak, hakem heyetlerine e-devlet üzerinden başvuru mümkün olup, yalnızca incelenemeye alınması sürelerin açılması ile söz konusu olacaktır.